Sokakta Çalıştırılan ve Dilendirilen Çocukların Korunması Hakkında Genel Emir
GENEL EMİR
(2021/1)
İlgi: (a) BM Çocuk Hakları Sözleşmesi
(b)ILO’nun138 sayılı İstihdama Kabulde Asgari Yaş Sözleşmesi
(c)ILO’nun 182 sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi
(ç) T.C. Anayasası’nın 42, 50, 56, 58 ve 61. maddeleri,
(d) 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
(e) 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun 11/c maddesi,
(f) 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu,
(g) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 80, 97, 98, 170, 174, 188, 189, 190, 191, 193, 194,
229, 232, 233, 234, 278, 279 ve 280. maddeleri,
(ğ) 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun,
(h) 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nun 52, 55, 56 ve 59. maddeleri,
(ı) 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu,
(i) 4857 sayılı İş Kanunu’nun 71, 72 ve 73. maddeleri,
(j) 5898 sayılı Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunmasına Dair Kanun,
(k) 5326 sayılı Kabahatler Kanunu,
(l) Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik,
(m) Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının 2012/15, 2012/19 ve 2012/20 sayılı Genelgeler
- GİRİŞ:
Bu genel emirin amacı; Ağrı İli genelinde ilgi (f) ve ilgi (i) kanunları ile ilgi (l) yönetmeliğine aykırı olarak yakınları ve çevresindeki kişiler tarafından ihmal ve/veya istismar edilerek, sokakta ekonomik kazanç elde etmek amacıyla çalıştırılarak ya da dilendirilerek başıboşluğa sürüklenen çocukların; bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal bütünlüğünün korunması ve sosyal gelişimlerini sağlıklı bir şekilde sürdürmeleri, topluma yararlı bireyler olarak yetişmelerini sağlayacak koruyucu ve destekleyici tedbirlerin alınması amaçlanmaktadır.
Kapsam:
Bu genel emirin kapsamı; Ağrı ili sınırları içerisinde 18 yaşından küçük, sokakta çalışan, çalıştırılan, dilenen, dilendirilen, uygun olmayan yerlerde barınan, her türlü sosyal tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen, beden, ruh, ahlaki gelişmeleri ve şahsi güvenlikleri tehlike içerisinde bulunan çocukları ve bu çocukları ihmal ve istismar eden gerçek ve tüzel kişileri kapsar.
Yukarıda amaç ve kapsamı belirtilen genel emir ile şartları genel esaslar kısmında belirtildiği üzere çocukların sokakta çalıştırılması ve dilendirilmesi Valiliğimizce yasaklanmıştır.
İlgili mevzuat kapsamında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluğunda sunulacak hizmet ve alınacak önlemler şu şekildedir;
1-) 18 yaşından küçüklerin kamuya açık alanlarda “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” kapsamı dışında kalan herhangi bir ürünü satması, tanıtımını yapması, ücret karşılığı hizmet sunması, dilenmesi/dilendirilmesi, kişilerin ve işletme sahiplerinin çocuklardan herhangi bir ürünü ve hizmeti satın almaları yasaktır. Bu hususla ilgili olarak;
- Sokakta çalıştığı/çalıştırıldığı ya da dilendiği/dilendirildiği tespit edilen çocuklar belediye zabıta ekipleri, güvenlik güçleri ve bu alanda faaliyet gösteren mobil ekip tarafından tespit edilerek muhafaza altına alınacak, muhafaza altına alınan çocuk veli/vasi veya birinci dereceden yakınlarından birine Mobil Ekip tarafından teslim edilecektir. Çocuğunu teslim almak üzere gelen yakınına çocuğun sokakta çalışmasını/çalıştırılmasını ya da dilenmesini/dilendirilmesini yasaklayan mevzuat hükümleri ve valilik genel emri Mobil Ekip tarafından tebliğ edilerek tekrarı halinde uygulanacak yasal işlemler hakkında bilgi verilecektir.
- Vatandaşların esenliğini ve kamu düzenini bozan özellikle mendil, kalem vb. gereçleri zorla satmaya çalışan çocuklar ve ailelerine bilhassa müsamaha gösterilmeyecek, kolluk kuvvetleri tarafından toplanan çocuklara mobil ekip tarafından uygun sosyal hizmet modelleri sunulacak ayrıca ilgi (k) Kabahatler Kanunu kapsamında gerekli yasal işlemler yapılacaktır.
- Sokakta çalıştığı/çalıştırıldığı ya da dilendiği/dilendirildiği tespit edilen çocuklar ile ilgili yürütülen işlemler ivedilikle ilgili Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğüne aktarılacaktır. Çocuğun Sosyal Hizmet Merkezi meslek elemanlarınca ailesine ziyaret gerçekleştirilecek, ailenin ihtiyaç duyduğu sosyal hizmet modelleri kapsamında gerekli müdahalelerde bulunulacaktır.
- Sokakta çalıştığı/çalıştırıldığı ya da dilendiği/dilendirildiği tespit edilen çocukların ailelerine yönelik çocuk yetiştirme becerileri ve aile içi iletişim eğitimleri Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından verilecek ve çocukların sokakta çalıştırılmaması konusunda danışmanlık yapılacaktır.
- Sokakta çalıştığı ikinci kez tespit edilen çocukların teslimi sırasında ailelerine idari para cezası uygulanacaktır. Çocuklarını sokakta çalıştıran ailelere gerekli tebligatlar yapılmakla birlikte tekrarından idari para cezası verilecek haklarında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır. Yapılan işlemler vakanın tespit edildiği İlçe Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğüne ivedilikle bildirilecektir.
- Sokakta çalıştığı/çalıştırıldığı ya da dilendiği/dilendirildiği üçüncü kez tespit edilen çocuklar ve ailelerinin yararlanmakta olduğu sosyal hizmet modeli (Sosyal ve Ekonomik Destek) sonlandırılacak gerekirse kurum bakımı öncelikli hizmet modeli olarak düşünülecektir.
- Dilenirken çocuklarını kullanarak vatandaşların duygularını istismar etmeye çalışan şahıslar kolluk kuvvetleri tarafından toplanacak ve gerek şahıslar gerek kullandıkları çocukları 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında değerlendirilerek uygun sosyal hizmet modeli, Sosyal Hizmet Merkezleri aracılığıyla sunulacaktır.
2-) Sokakta çalıştığı/çalıştırıldığı ya da dilendiği/dilendirildiği belediye zabıta ekipleri ve/veya güvenlik güçlerince tespit edilen yabancı uyruklu çocuklar muhafaza altına alınarak ivedilikle gerekli işlemlerin başlatılabilmesi için İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne ve veri havuzuna işlenebilmesi için ilgili Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğü’ne bildirilecektir. İl Göç İdaresi Müdürlüğü söz konusu çocukların aileleri hakkında ilgili mevzuat hükümleri uyarınca işlem başlatacaktır.
3-) Ağrı ili genelinde 18 yaşından küçüklere kanunca yasaklanan tekel ürünleri, sigara, alkollü her türlü madde ve keyif verici maddelerin ve kanunda yasaklanmayan koklamak suretiyle bağımlılık yapan çakmak gazı satışı yapılmayacaktır. Bu konuda güvenlik güçlerince ilgili işletmelere tebligat yapılacaktır. Bu ürünlerin satışını yapan müessese çalışanları ve sahipleri ile bu maddeleri satın alan 18 yaşından küçüklerin veli veya vasilerine ceza uygulanacaktır.
4-) Alışkanlık ve bağımlılık yapan, zihinsel, bilişsel ve psikolojik durumu etkileyen, çözücü ve yapıştırıcı nitelik taşıyan ve “Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunması Hakkında Yönetmelik” kapsamında bulunan kimyevi her türlü uçucu, uyuşturucu, uyarıcı ve yatıştırıcı maddelerin çocuklara satılması, çocuklar tarafından kullanılması, muhafaza için verilmesi ve taşıttırılması yasaktır.
5-) Cadde, sokak, park, meydan, gar, otogar, durak, tarihi ve kültürel mekânlar, ibadethaneler, terk edilmiş yapılar, inşaatlar, bankaların ATM’leri, köprü altları, alt geçitler gibi yerler barınmak amacıyla kullanılmayacaktır. Bu tür yerlerin amacı dışında kullandırılmaması için gerekli olan takip, bakım, ıslah ve kontrol ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından yapılacak, bu yerleri mesken tutan ya da buralarda yaşadığı tespit edilen çocuklar en kısa sürede ilgili kurumlara bildirilecek ve yönlendirilecektir.
6-) Eğitim haklarından yoksun kalan ya da kalma riski yaşayan sokakta çalışan çocuklara yönelik olarak İl Milli Eğitim Müdürlüğünce;
- İdaresi altında bulunan çocuğu büyütmek, okutmak bir meslek veya sanat öğretmekle yükümlü olduğu kişi üzerindeki yetkisini kötüye kullanarak; ilköğretim çağındaki çocuklarını okula göndermeyen, okula kayıtlı çocuğunu sene içinde eğitimine devam ettirmeyen, bu hususta ihmali görülen ailelere de İl Milli Eğitim Müdürlüğünce tebligat yapılmakla birlikte 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 232. maddesine göre cezai işlem uygulanacaktır.
- İlimizde sokakta çalışan çocuklar konusundaki çalışmalara İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve Halk Eğitim Merkezlerinde açılacak ücretsiz mesleki eğitim ve beceri kazandırma kursları ile katkıda bulunacaktır. Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü ve diğer ilgili kurumlarla ortak açılacak ve yürütülecek bu kurslara özellikle valilik kararı kapsamına giren çocukların katılımının sağlanması için her türlü önlem alınacaktır.
- Cazibe merkezi haline gelen internet kafe ve oyun salonlarının risklerinden çocukları ve gençleri korumak amacıyla güvenli internet kullanımı hakkında okullarda bilgilendirme faaliyetlerine önem verilecektir.
- Bu genel emir kapsamına giren çocuklar için Akşam Sanat Okulları ve Çıraklık Eğitim Merkezlerine yönlendirmeler yapılacaktır.
- Okula kayıtlı olup sosyal ekonomik yoksulluk çektiği tespit edilen çocukların bilgileri rehberlik servislerince hazırlanacak durum değerlendirme raporu ile ilgili Sosyal Hizmet Merkezlerine iletilecektir.
7-) Sokakta çalışan çocukların okul dışındaki vakitlerini değerlendirebilmek, kendilerini geliştirebilmelerine imkân sağlamak amacıyla Gençlik Hizmetleri ve Spor il Müdürlüğünce ücretsiz spor kursları açılacaktır. Açılacak kurslara özellikle bu kapsama giren çocukların katılımını sağlamak için her türlü önlem ve teşvik edici tedbirler alınacaktır.
8- Sokakta çalıştığı/çalıştırıldığı tespit edilen çocukların bilgisi Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından İl Sağlık Müdürlüğüne bildirilecek ve İl Sağlık Müdürlüğünce;
- Madde bağımlısı çocukların teşhis tedavi ve rehabilitasyonuna yardımcı olmak üzere çalışmalar başlatılacaktır.
- Yabancı uyruklu çocukların sağlık takipleri yapılacaktır.
9-) İlimizde sokakta çalışan veya çalıştırılan çocuk sorunu ile mücadele etmede en önemli önleyici davranış şekli bu çocukların satmış oldukları malzemeleri almamak suretiyle yapılacaktır. Bu nedenle; bu çocukların sattıkları malzemelerin alımının engellenmesi için ilgili STK, Belediyeler, Kamu Kurum ve kuruluşları ile yürütülecek toplumsal duyarlılık ve farkındalık yaratacak projeler üretilmesine öncelik verilecektir.
10-) Bu genel emirin uygulamasında paydaş olan kurumlar tarafından görevlendirilen personeller ile kurulan Mobil Ekip görevlerini eksiksiz yerine getirmekle yükümlüdür. Görevini yerine getirmeyen personeller ile ilgili çalıştıkları kurumlarca gerekli işlemler yapılacaktır.
11- 5442 Sayılı İl İdaresi Kanununun 66. maddesine gereğince Valiliğimizce hazırlanmış olan bu genel emirde belirtilen hususlara aykırı davranan, tatbik ve icrasına muhalefet eden, zorluk çıkaran kişilere, kamu düzenine ve esenliğini bozan çocukların veli, vasi ya da kanuni temsilcisine ve bu çocuklardan hizmet ve mal satın alanlara idari emir ve işlemlere aykırılıktan dolayı, fiil ayrı bir suç teşkil etmediği takdirde 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 32. ve 33. maddesi ve diğer hükümleri gereği yasal işlem uygulanacaktır.
Dr. Osman VAROL
Ağrı Valisi
